وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ
يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
د ښځو لپاره د قبرونو زیارت:
د ښځو لخوا د قبرونو د زیارت په اړه علما بېلابېل نظرونه لري:
۱.ځینو ویلي دی چې دا کار جائز یا حتی مستحب دی او حکم یې د نارینه وو په شان دی.
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، وَمَحْمُودُ بْنُ غَيْلَانَ، وَالْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْخَلَّالُ، قَالُوا: حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمِ النَّبِيلُ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ مَرْثَدٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: قَدْ كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ، فَقَدْ أُذِنَ لِمُحَمَّدٍ فِي زِيَارَةِ قَبْرِ أُمِّهِ، فَزُورُوهَا فَإِنَّهَا تُذَكِّرُ الْآخِرَةَ . قَالَ: وَفِي الْبَاب، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ، وَابْنِ مَسْعُودٍ، وَأَنَسٍ، وَأَبِي هُرَيْرَةَ، وَأُمِّ سَلَمَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ بُرَيْدَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ، وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ لَا يَرَوْنَ بِزِيَارَةِ الْقُبُورِ بَأْسًا، وَهُوَ قَوْلُ: ابْنِ الْمُبَارَكِ، وَالشَّافِعِيِّ، وَأَحْمَدَ، وَإِسْحَاق.
محمد بن بشّار، محمود بن غیلان او حسن بن علي الخلال روایت کوي: د ابو عاصم النبیل څخه روایت شوی چې ویلې یې: پیامبر ﷺ وفرمایل:
«ما تاسې مخکې د قبرونو د زیارت څخه منع کړي وئ، خو اوس محمد ته اجازه ورکړل شوه چې د خپلې مور قبر زیارت کړي؛ نو تاسو هم دغه قبرونه زیارت کړئ، ځکه دا د آخرت یاد دی.»
په دې باب کې روایتونه د ابو سعید، ابن مسعود، انس، ابو هریره او ام سلمه څخه هم شته.
ابو عیسا وايي: د بریده روایت حسن او صحیح دی او د علماوو په نزد عمل پرې جایز دی، دوی د قبرونو په زیارت کې هېڅ مانع نه ویني.
دا نظر د ابن المبارک، شافعي، احمد او اسحاق هم دی چې قبرونو ته زیارت مشروع او بې مانعه دی.
۲. بل ګروپ وايي، دا کار مکروه دی، او دا د علماوو عمومي نظر دی.
۳.ځینې یې حرام ګڼلی دی، چې دا نظر قوي ښکاري، او د حدیث صحیح پر اساس:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ، أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُحَادَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا صَالِحٍ، يُحَدِّثُ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَائِرَاتِ الْقُبُورِ، وَالْمُتَّخِذِينَ عَلَيْهَا الْمَسَاجِدَ وَالسُّرُجَ.
محمد بن کثیر روایت کړی، شعبة وویل، د محمد بن جحاده څخه، چې ویې ویل: د ابو صالح څخه روایت دی، چې له ابن عباس څخه روایت دی: «رسول الله ﷺ هغه ښځې لعنت کړې چې قبرونه یې زیارت کړي، او هغه کسان چې د قبرو پر سر جوماتونه جوړوي یا څراغونه ږدي.»
(سنن ابوداود 3236، روایت احمد، ترمذی، ابن ماجه او نسائي)
د دې منع او نکوهش علت دوه عمده دلیلونه لري:
۱. ښځې د غمونو په وړاندې عموماً له عاطفي پلوه کمزوري وي، او د عزیزانو قبر لیدل ممکن د اوږدې ژړا او نوحهګري لامل شي، چې هم د دین لپاره زیانمنه ده او هم د بدن لپاره.
۲. قبرستانونه اکثره په لیرې او تنها ځایونو کې وي، او د ښځو تګ هلته ممکن د بدکارو کسانو د خطر او اذیت سره مخ کړي.
لنډیز:
حکمت د دې منع دا دی چې ښځې اکثره د غمونو په وړاندې کمزوري وي، او قبرونو ته تګ ممکن دوی د فتنې او آزموینې سره مخ کړي، نو د دوی د خوندیتوب لپاره د قبرونو زیارت یې منع کړی دی.