وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ
يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
وروستی تشهد:
رسول الله صلی الله علیه وسلم به وروسته له دې چې څلورم رکعت بشپړ کړ، د وروستي تشهد لپاره کښېناست. په دې تشهد کې هماغه احکام وو چې تاسو د لومړي تشهد لپاره ورکړي وو، خو په دې تشهد کې نبي صلی الله علیه وسلم تورک (د چپې پښې د لاندې کولو او د ښي پښې د اړخ ته ايښودلو) ناستې ته امر کړی.
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ ، قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ ، عَنْ خَالِدٍ ، عَنْ سَعِيدٍ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَلْحَلَةَ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَطَاءٍ ، وَحَدَّثَنَا اللَّيْثُ ، عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِي حَبِيبٍ ، وَيَزِيدَ بْنِ مُحَمَّدٍ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَلْحَلَةَ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَطَاءٍ ، أَنَّهُ كَانَ جَالِسًا مَعَ نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَذَكَرْنَا صَلَاةَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ أَبُو حُمَيْدٍ السَّاعِدِيُّ : أَنَا كُنْتُ أَحْفَظَكُمْ لِصَلَاةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَأَيْتُهُ إِذَا كَبَّرَ جَعَلَ يَدَيْهِ حِذَاءَ مَنْكِبَيْهِ، وَإِذَا رَكَعَ أَمْكَنَ يَدَيْهِ مِنْ رُكْبَتَيْهِ ثُمَّ هَصَرَ ظَهْرَهُ، فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ اسْتَوَى حَتَّى يَعُودَ كُلُّ فَقَارٍ مَكَانَهُ، فَإِذَا سَجَدَ وَضَعَ يَدَيْهِ غَيْرَ مُفْتَرِشٍ وَلَا قَابِضِهِمَا وَاسْتَقْبَلَ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِ رِجْلَيْهِ الْقِبْلَةَ، فَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَتَيْنِ جَلَسَ عَلَى رِجْلِهِ الْيُسْرَى وَنَصَبَ الْيُمْنَى، وَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَةِ الْآخِرَةِ قَدَّمَ رِجْلَهُ الْيُسْرَى وَنَصَبَ الْأُخْرَى وَقَعَدَ عَلَى مَقْعَدَتِهِ، وَسَمِعَ اللَّيْثُ يَزِيدَ بْنَ أَبِي حَبِيبٍ، وَيَزِيدُ مِنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَلْحَلَةَ، وَابْنُ حَلْحَلَةَ مِنِ ابْنِ عَطَاءٍ، قَالَ أَبُو صَالِحٍ : عَنْ اللَّيْثِ كُلُّ فَقَارٍ، وَقَالَ ابْنُ الْمُبَارَكِ : عَنْ يَحْيَى بْنِ أَيُّوبَ ، قَالَ: حَدَّثَنِييَزِيدُ بْنُ أَبِي حَبِيبٍ ، أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ عَمْرٍو حَدَّثَهُ كُلُّ فَقَارٍ.
يحيی بن بُکير موږ ته حديث وکړ، ويې ويل: ليث له خالد، له سعيد، له محمد بن عمرو بن حَلحَله، له محمد بن عمرو بن عطا څخه روايت کړی. همدارنګه ليث له يزيد بن ابي حبيب او يزيد بن محمد څخه، له محمد بن عمرو بن حَلحَله، له محمد بن عمرو بن عطا څخه روايت کړی، چې هغه د نبي صلی الله علیه وسلم له يو شمېر اصحابو سره ناست و.
موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم د لمانځه په اړه خبرې وکړې، نو ابو حميد ساعدي رضي الله عنه وويل:
«زه د ټولو نه ښه د رسول الله صلی الله علیه وسلم لمونځ ياد لرم. ما وليدل کله چې به يې تکبير ووايه، لاسونه به يې د اوږو برابر پورته کول. کله چې به رکوع ته ولاړ شو، لاسونه به يې پر زنګنو ايښي او ملا به يې برابره کوله. کله چې به يې له رکوع څخه سر پورته کړ، نېغ به ودريد تر څو د ملا هر هډوکی (فقار) خپل ځای ته را وګرځي. کله چې به سجده کوله، لاسونه به يې نه خپرول او نه به يې کلک نيسل، او د پښو د ګوتو سرونه به يې د قبلې لوري ته ګرځولي وو.
کله چې به په دوو رکعتونو کې کښېناست، پر چپه پښه به کښېناست او ښۍ پښه به يې نېغه ولاړه وه. خو کله چې به د وروستي رکعت (تشهد اخیر) لپاره کښېناست، نو چپه پښه به يې مخکې راوړه، بله پښه به يې نېغه وه، او پر خپله شا (نشيمنځای) به کښېناست.»
ليث له يزيد بن ابي حبيب او يزيد له محمد بن حَلحَله، او هغه له ابن عطا څخه دا اورېدلي دي.
ابوصالح له ليث څخه نقل کړی چې: «هر هډوکی خپل ځای ته راګرځي.»
او ابن مبارک له يحيی بن ايوب څخه روايت کړی چې هغه وويل: «يزيد بن ابي حبيب ماته وويل چې محمد بن عمرو ورته دا حديث بيان کړ: هر هډوکی خپل ځای ته راګرځي.»
(رواه البخاري 828، ابو داود 730، الترمذي 293 – او ترمذي وويل: حديث حسن صحيح دی.)
